मैले जे देखे त्यहि लेखेँ

बिष्णुप्रसाद पोखरेल

दमक/ आउदो चैत ५ गते स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन स्वबियू को निर्वाचन हुँदैछ । आंगिक तथा सामुदायिक क्याम्पसहरुमा हुने यो निर्वाचनको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । स्वबियू विद्यार्थीहरूको आवाज बुलन्द गर्ने महत्त्वपूर्ण संस्था हो। यसको निर्वाचन, जिम्मेवारी र भूमिकाले विद्यार्थी समुदायलाई सशक्त बनाउने काम गर्छ। यदि यस संस्थाले आफ्नो कर्तव्य पारदर्शी र इमानदारीपूर्वक निर्वाह गर्ने हो भने शिक्षाक्षेत्रमा महत्वपूर्ण सुधार ल्याउन सक्छ।

बिडम्बना स्वबियू निर्वाचनमा प्रत्यक्ष राजनीतिक हस्तक्षेप छ । नक्कली बिद्यार्थी खडा गरेर क्याम्पसमा नेतृत्व हत्याउने प्रयत्न हुने गरेको पाईन्छ । यसले स्वबियूको गरिमा आँच पुर्याउने निश्चित छ । स्वबियू निर्वाचन आउने समयमा क्याम्पसमा भर्ना हुने गरेको भेटिएको छ । यसले जहाँपनि निर्वाचनमा किचलो निकाल्ने एउटा परिपार्टीको बिकास भएको मान्न सकिन्छ । स्वबियूबाट नै राजनीतिक दलहरुले गलत राजनीतिको अभ्यास बिद्यार्थीलाई सिकाउदैछन् । यो सरासर गलत हो ।

राजनीतिक दल, क्याम्पस ब्यवस्थापन समिति र प्राध्यापकहरु नै कसलाई जिताउने भनेर अघोषित रुपमा बिद्यार्थीलाई बिभाजित गर्दै आफु अनुकुल नेतृत्व ल्याउने कुचेष्टामा रमेको देखिन्छ । भोली आफुले मनपरी गर्दा केही नभन्ने, आफुले भनेको मान्ने र क्याम्पसमा भएका गलत क्रियाकलापहरुको भण्डाफोर नगर्ने किसिमको नेतृत्व विकास गर्ने सोत भएको देखिन्छ । जसले गर्दा स्वबियूको गरिमा नै खस्कदो अवस्थामा छ भन्ने देखिन्छ ।

यस प्रकारले स्वबियूको मुख्य भूमिका नै ओझेलमा पर्ने निश्चित छ । यद्यपी बिद्यार्थीहरु कुनै पनि राजनीतिमा आस्था राख्न पाउछन् र राख्न पाउने अधिकार पनि हो । तर स्वबियू राजनीति गर्ने अखडा चाहि पक्कै होइन । क्याम्पस भित्र संगठनहरुले आन्तरिक प्रतिस्पर्धा गरेर बाहिरी तत्वहरुको हस्तक्षेप बेगर निष्पक्ष निर्वाचन गराउने ध्यय सबैको हुनुपर्छ । तर स्वबियू निर्वाचनको अवस्था देख्दा र भइरहेका गतिविधिले स्वबियूले निष्पक्ष रुपमा शैक्षिक सुधारका लािग काम गर्ने अवस्था देखिदैन ।

पछिल्ला क्रियाकलापहरुले देखिएका सम्भावना र नकारत्मक असरहरु यि हुनसक्छन् ।

क) विद्यार्थीहरूको मूल मुद्दा ओझेलमा पर्नु

स्ववियूको प्रमुख उद्देश्य शिक्षाको गुणस्तर सुधार, विद्यार्थीहरूको समस्या समाधान, र शैक्षिक सुधार हो। तर, जब राजनीतिक दलहरूको हस्तक्षेप अत्यधिक हुन्छ, विद्यार्थीका वास्तविक मुद्दाहरू छायाँमा पर्छन्, र पार्टीगत स्वार्थले प्राथमिकता पाउँछ।

ख) शैक्षिक वातावरण अव्यवस्थित हुनु

राजनीतिक प्रभावका कारण स्ववियूका गतिविधिहरू दलगत हितअनुसार सञ्चालन हुने हुँदा कलेज तथा विश्वविद्यालयहरूमा हड़्ताल, तोडफोड, तालाबन्दी जस्ता गतिविधिहरू बढ्छन्। यसले शैक्षिक वातावरण विथोलिन्छ, जसका कारण विद्यार्थीहरूको पढाइ प्रभावित हुन्छ।

ग) निष्पक्ष नेतृत्वको अभाव

स्ववियूको नेतृत्व प्रायः राजनीतिक दलहरूकै छायाँमा हुर्किएको हुन्छ, जसले गर्दा स्वतन्त्र रूपमा विद्यार्थीहरूको माग उठाउने क्षमता कमजोर बन्छ। योग्य तथा स्वतन्त्र विद्यार्थीहरू नेतृत्वमा आउन गाह्रो हुन्छ।

घ) भ्रष्ट्राचार र अनियमितता

राजनीतिक दलहरूको प्रभावले गर्दा स्ववियूका केही पदाधिकारीहरू आफ्नो व्यक्तिगत तथा पार्टीगत स्वार्थका लागि आर्थिक अनियमितता गर्न सक्छन्। बजेट दुरुपयोग, अपारदर्शी क्रियाकलाप, र कलेज प्रशासनसँग मिलेमतो गर्ने जस्ता समस्या देखिन सक्छन्।

ङ) विद्यार्थीहरूबीच द्वन्द्व र गुटबन्दी बढ्नु

राजनीतिक दलहरूसँग आबद्ध विद्यार्थी संगठनहरूबीच गम्भीर गुटबन्दी र झडपहरू हुने गर्छन्। कतिपय अवस्थामा विद्यार्थीहरू नै हिंसामा उत्रिन्छन्, जसले कलेज तथा विश्वविद्यालयहरूमा अस्थिरता निम्त्याउँछ।

वास्तवमा स्वबियू कस्तो हुनुपर्छ त ?

मुख्य जिम्मेवारीहरू:

विद्यार्थीहरूको हकहित र अधिकारको संरक्षण।

शिक्षाको गुणस्तर सुधारका लागि कलेज प्रशासन र विश्वविद्यालयसँग समन्वय।

विद्यार्थीहरूको समस्या समाधान गर्न पहल गर्नु।

विभिन्न शैक्षिक, सांस्कृतिक तथा खेलकुद कार्यक्रमको आयोजना।

समाजसेवा तथा सामाजिक सचेतना अभिवृद्धि गर्ने गतिविधिहरूमा संलग्न हुनु।

मुख्य भूमिकाहरू:

शैक्षिक सुधारको वकालत: पाठ्यक्रम परिमार्जन, परीक्षा प्रणाली सुधार, शुल्क वृद्धिको विरोध जस्ता विषयमा विद्यार्थीहरूको आवाज उठाउने।

राजनीतिक तथा सामाजिक सचेतना: लोकतन्त्र, मानवअधिकार, भौतिक पूर्वाधार विकास तथा सामाजिक विषयमा जनचेतना अभिवृद्धि गर्ने।

आन्दोलन र विरोध कार्यक्रम: विद्यार्थीका अधिकार तथा माग पूरा गराउन शान्तिपूर्ण आन्दोलन तथा विरोध कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने।

सामुदायिक सहयोग: बिपन्न विद्यार्थीहरूका लागि छात्रवृत्ति तथा राहत कार्यक्रम सञ्चालन गर्नु।